به گزارش یزدفردا: آنفلوانزا یکی از بیماری‌های ویروسی شایع در ایران است که هر‌ساله با آغاز فصل پاییز و زمستان تعداد زیادی از مردم را مبتلا می‌کند. این بیماری فصلی به دلیل علائم شدید و احتمال ایجاد عوارض جدی، به‌ویژه در افراد آسیب‌پذیر، همواره نگرانی‌هایی را در سطح جامعه و سیستم بهداشت و درمان ایجاد کرده است.

مسوولان وزارت بهداشت با استناد به نتایج آخرین رصد‌های آزمایشگاهی، از شیوع بالای سویه H۱N۱ آنفلوانزای فصلی خبر داده و خواستار اجتناب افراد از حضور در مکان‌های شلوغ و همچنین لزوم استفاده از ماسک شده‌اند.

به اذعان وزارت بهداشت، بیماری‌های تنفسی یکی از مهمترین دلایل مرگ و میر و ناتوانی در جهان و ایران هستند؛ بیماری‌های تنفسی ویروسی از جمله مشکلات بهداشتی رایج در سطح جهانی هستند که سالانه میلیون‌ها نفر را در معرض خطر قرار می‌دهند. این بیماری در زمان‌های اوج شیوع ویروس‌ها به ویژه در فصل‌های پاییز و زمستان موجب ابتلای موارد زیاد، بستری شدن میلیون‌ها نفر و مرگ‌های زیادی در جهان می‌شوند.

بیماری‌های حاد تنفسی واگیر، علائم، عوامل خطر و راهبرد‌ها و استراتژی‌های پیشگیری مشابهی دارند.

آنفلوانزا کشنده است؟

در سال‌های گذشته، آمارهای مربوط به ابتلا و تلفات ناشی از آنفلوانزا نشان‌دهنده تأثیر درخور توجه این بیماری بر سلامت عمومی بوده است. بر‌اساس آمارهای رسمی وزارت بهداشت، در سال‌های معمول، آنفلوانزا بین 10 تا 20 درصد از عفونت‌های ویروسی فصلی را شامل می‌شود و تعداد درخور توجهی از افراد به دلیل این بیماری به مراکز درمانی مراجعه می‌کنند. این بیماری معمولا منجر به بستری‌شدن ده‌ها هزار نفر در بیمارستان‌ها می‌شود؛

به‌ویژه در فصل سرما که ویروس در محیط پایدارتر است. در سال ۱۳۹۸ (۲۰۱۹ میلادی)، آنفلوانزا در ایران یکی از شدیدترین اپیدمی‌های خود را تجربه کرد. در آن سال، شیوع بیماری زودتر از موعد معمول آغاز شد و طی فقط چند ماه، بیش از ۸۰ نفر جان خود را به دلیل عوارض ناشی از آن از دست دادند.

این آمار نشان داد‌ گروه‌های پرخطر مانند سالمندان، کودکان زیر پنج سال، زنان باردار و افراد مبتلا به بیماری‌های زمینه‌ای، بیش از سایرین در معرض خطر مرگ‌ومیر قرار دارند. در سال‌های بعد، هم‌زمان با شیوع ویروس کرونا، رعایت نکات بهداشتی و استفاده گسترده از ماسک، باعث کاهش موارد ابتلا به آنفلوانزا شد. به دلیل محدودیت‌های اجتماعی و بهداشتی اعمال‌شده برای مقابله با کرونا، بیماری‌های ویروسی دیگر، از‌ جمله آنفلوانزا، کاهش شایان توجهی داشتند. با‌این‌حال، پس از کاهش محدودیت‌ها و بازگشت به شرایط عادی، مجددا شاهد افزایش موارد ابتلا به آنفلوانزا در سال‌های اخیر بوده‌ایم. در سال ۱۴۰۱ (۲۰۲۲ میلادی)، آنفلوانزا همچنان در صدر ویروس‌های تنفسی در‌حال گردش در کشور قرار داشت و سهم آن از بیماری‌های حاد تنفسی به حدود ۲۱ درصد رسید. اگرچه تعداد تلفات نسبت به اپیدمی سال ۱۳۹۸ کمتر گزارش شد، اما وزارت بهداشت هشدار داد‌ این بیماری همچنان یک تهدید جدی به‌ویژه برای افراد آسیب‌پذیر است.

علایم

ویروس‌های تنفسی می‌توانند منجر به عفونت‌های جدی ریه مانند ذات الریه شوند. علائم ویروس‌های تنفسی ممکن است شامل تب، لرز، خستگی، سرفه، آبریزش یا گرفتگی بینی، کاهش اشتها، گلودرد، استفراغ، از دست دادن حس چشایی یا بویایی، سردرد، درد عضلانی یا بدن درد و اسهال باشند.

گروه‌های پرخطر

سالمندان به ویژه سالمندان با بیماری‌های زمینه‌ای، افراد چاق، زنان باردار تا دو هفته پس از زایمان، افراد با بیماری‌های زمینه‌ای مانند بیماری‌های خونی، نارسایی‌های مزمن کلیوی، کبدی، مبتلایان به بیماری‌های قلبی، دیابتی‌ها، کودکان و ... از جمله افراد در معرض خطر این بیماری هستند.

سه عامل مهم انتقال

تماس نزدیک و انتقال از طریق تنفس و یا تماس با سطوح فضا‌های سرپوشیده با تهویه نامناسب و شلوغی و تجمع افراد از عوامل انتقال این بیماری‌های تنفسی هستند.

وضعیت آنفلوآنزا و کووید ۱۹

بنابر اعلام وزارت بهداشت، در نیمکره شمالی فعالیت آنفلوانزا در بسیاری از کشور‌های اروپایی، آمریکای مرکزی، کارائیب، غرب آفریقا و آفریقای میانی، آفریقای شمالی و آسیا افزایش یافته است. شواهدی وجود دارد که نشان می‌دهد در کشور‌های اروپایی فعالیت آنفلوآنزا افزایش یافته است و در هشت کشور اروپایی درصد مثبت شدن آنفلوآانزا بالای ۱۰ درصد است.

آنفلوآنزا یکی از شایع‌ترین بیماری‌های ویروسی تنفسی است که سالانه حدود یک میلیارد مورد ابتلا به آن در جهان گزارش می‌شود. از این تعداد حدود ۳ تا ۵ میلیون مورد به بیماری شدید تنفسی منجر می‌شود و سالانه ۲۹۰ هزار تا ۶۵۰ هزار مرگ به علت بیماری تنفسی رخ می‌دهد.

به اذعان وزارت بهداشت، تا به این لحظه وضعیت جهانی کووید ۱۹ در مقایسه با اوج همه‌گیری بیماری به طور قابل توجهی بهبود یافته است؛ به طوری که سازمان جهانی بهداشت در تاریخ ۵ می ۲۰۲۳ مطابق با ۱۵ اردیبهشت سال ۱۴۰۲، خاتمه وضعیت اضطراری بهداشتی با دغدغه بین المللی به علت کووید ۱۹ در جهان را اعلام کرد.

سازمان جهانی بهداشت تاکید کرده است که آمار موارد جدید و مرگ به علت کووید ۱۹ کمتر از میزان واقعی است؛ زیرا بسیاری از کشور‌ها ارسال گزارش کووید ۱۹ را متوقف کرده یا تواتر ارسال آن را تغییر داده‌اند؛ لذا ضروری است تعداد موارد جدید کووید ۱۹ و مرگ جدید کوید ۱۹ در جهان به علت کاهش تعداد تست‌های انجام شده و تاخیر در گزارش‌دهی با احتیاط تفسیر شود.

در بازه زمانی ۱۶ سپتامبر ۲۰۲۴ تا ۱۳ اکتبر ۲۰۲۴ یعنی از ۲۶ شهریور تا ۲۲ مهر ۱۴۰۳ در مقایسه با بازه زمانی ۲۸ روز قبل از آن باید گفت که تعداد موارد جدید شناسایی شده کووید ۱۹ در جهان ۱۸ درصد افزایش و تعداد موارد جدید مرگ به علت کووید ۲۵.۱۹ درصد کاهش یافته است.

از میان کشور‌هایی که داده‌های بستری و بستری در ICU را گزارش می‌کنند ۹ درصد کاهش بستری جدید و ۳۹ درصد کاهش بستری جدید ICU را گزارش کرده‌اند.

فعالیت ویروس و بیماری کووید ۱۹ در بسیاری از کشور‌های اروپایی بعد از پیک ماه جولای یعنی تیر ماه ۱۴۰۳ روند نزولی داشته است. هرچند هنوز در برخی از کشور‌های اروپایی فعالیت این ویروس بالا باقی مانده است. در آسیای جنوب شرقی نیز افزایش فعالیت کووید ۱۹ مشاهده می‌شود.

بنابر اعلام وزارت بهداشت، امسال فعالیت RSV (از علل شایع عفونت‌های تنفسی) در اروپا دو هفته زودتر نسبت به سال گذشته شروع شده است و در حال حاضر در اروپا افزایش موارد RSV وجود دارد که برای این مقطع زمانی از سال قابل انتظار است.

مراقب آنفلوآنزا باشید

همچنین تا ۸ دی ماه امسال در جهان حدود ۲۵۸ هزار تست آنفلوآنزا انجام شده است که ۱۱.۹۸ درصد از این تست‌ها مثبت شدند. همچنین تا این تاریخ برای کووید ۱۹ بیش از ۳۲۹ هزار تست انجام شده که ۱۵.۰۶ درصد موارد مثبت واقع شده‌اند.

وضعیت ایران

طبق اعلام وزارت بهداشت، وضعیت بیماری‌های تنفسی در ایران مانند سایر کشورها، با شروع فصل سرما، تعداد بیماران آنفلوآنزا به ویژه در میان کودکان، سالمندان و افراد با بیماری‌های زمینه‌ای افزایش می‌یابد. در همین راستا وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی نظام‌هایی برای رصد و مراقبت بیماری‌های تنفسی در کشور دارد. به صورت خلاصه در این نظام‌ها نمونه برخی از بیماران با علائم بیماری‌های تنفسی از نظر آزمایشگاهی برای شناسایی علت عفونت تنفسی مورد بررسی قرار می‌گیرند. معمولا گزارشات دو هفتگی و یا هفتگی در وزارت بهداشت جمع‌بندی می‌شوند.

یافته‌های مربوط به این نظام‌های رصد در هفته منتهی به ۳۰ آذر ماه امسال نشان می‌دهند که بین ۲۱ تا ۲۳ درصد کل موارد عفونت‌های تنفسی جاری آنفلوآنزا هستند. نوع آنفلوآنزا در اغلب موارد از نوع آنفلوآنزای A و از زیر گونه H۱N۱ است که همان آنفلوآنزای فصلی است.

رصد آنفلوآنزا در دو ماه اخیر نشان دهنده افزایش تدریجی ابتلا و شیوع این بیماری است. میزان شیوع آنفلوآنزا بالای ۲۰ درصد در بین همه عفونت‌های تنفسی در چرخش در جامعه نشان دهنده افزایش آن در این فصل از سال است. البته این نسبت در بین افراد بستری به علت عفونت‌های تنفسی بیشتر است.

این الگو یعنی شیوع بیشتر در این فصل سال با الگوی شیوع آنفلوآنزا پیش از بحران کووید ۱۹ همخوانی زیادی دارد. البته در برخی از استان‌ها فراوانی آنفلوآنزا در بین عفونت‌های تنفسی بیشتر است.

بعد از آنفلوآنزا، رینوویروس‌ها که عامل سرماخوردگی هستند، دومین عامل مهم عفونت‌های تنفسی است. وزارت بهداشت از طریق شبکه آزمایشگاهی علت بیماری‌های تنفسی را به صورت منظم رصد می‌کند. بر اساس رصد و پایش ویروس‌های در گردش بیماری‌های حاد تنفسی در کشور در آذر ماه سال جاری تعداد ۱۱۹ نمونه از نظر ۲۱ پاتوژن تنفسی در دانشگاه‌های منتخب علوم پزشکی تهران، ایران، هرمزگان و شهید بهشتی بررسی شده است. نتایج نشان دهنده آن است که ویروس‌های آنفلوآنزا با ۲۱ درصد، رینوویروس‌ها با ۱۱.۸ درصد و ویروس کرونا با ۶.۷ درصد در راس ویروس‌های در گردش هستند.

توصیه‌های بهداشتی

برای پیشگیری از ابتلا به آنفولانزا، رعایت توصیه‌های بهداشتی نقش بسیار مهمی دارد.با پیروی از این توصیه‌های بهداشتی، می‌توان خطر ابتلا به آنفولانزا را به‌طور قابل‌توجهی کاهش داد و از سلامت خود و دیگران محافظت کرد. این توصیه‌ها شامل موارد زیر هستند:

• شستشوی منظم دست‌ها: یکی از ساده‌ترین و موثرترین راه‌های پیشگیری از آنفولانزا، شستشوی منظم و کامل دست‌ها با آب و صابون است. در صورتی که صابون و آب در دسترس نباشد، استفاده از ضدعفونی‌کننده‌های دست حاوی الکل نیز مؤثر است.

• پوشاندن دهان و بینی هنگام سرفه یا عطسه: برای جلوگیری از انتشار ویروس، هنگام سرفه یا عطسه از دستمال کاغذی یا بخش داخلی آرنج استفاده کنید و سپس دست‌ها را بشویید.

• اجتناب از تماس نزدیک با افراد بیمار: در صورت امکان، از نزدیک شدن به افرادی که علائم آنفولانزا مانند سرفه، عطسه و تب دارند، خودداری کنید. اگر شما بیمار هستید، در خانه بمانید تا از انتشار ویروس به دیگران جلوگیری شود.

• تمیز کردن و ضدعفونی کردن سطوح: سطوحی که به‌طور مکرر لمس می‌شوند، مانند دستگیره درها، کلیدهای برق، تلفن‌ها و اسباب‌بازی‌ها را مرتباً تمیز و ضدعفونی کنید.

• تقویت سیستم ایمنی بدن: حفظ یک رژیم غذایی سالم و متعادل، مصرف مقدار کافی آب، خواب کافی و مدیریت استرس می‌تواند به تقویت سیستم ایمنی بدن و کاهش خطر ابتلا به آنفولانزا کمک کند.

• استفاده از ماسک در فضاهای عمومی: در زمان‌هایی که شیوع آنفولانزا بالا است، استفاده از ماسک به‌ویژه در فضاهای عمومی و پرازدحام می‌تواند به کاهش انتقال ویروس کمک کند.

چه اقداماتی باید در صورت بروز علائم آنفولانزا انجام داد؟

اگر علائم آنفولانزا مانند تب، سرفه، گلودرد، بدن درد و خستگی ظاهر شد، بهتر است که در خانه بمانید، استراحت کنید و مایعات زیادی بنوشید. مصرف دارو‌های ضدویروسی طبق تجویز پزشک می‌تواند به کاهش شدت و مدت علائم کمک کند. همچنین، برای جلوگیری از انتشار ویروس به دیگران از تماس نزدیک با دیگران خودداری کنید.

آیا استفاده از ماسک می‌تواند از انتقال آنفولانزا جلوگیری کند؟

بله، استفاده از ماسک به ویژه در محیط‌های شلوغ و بسته می‌تواند به کاهش انتقال ویروس آنفولانزا کمک کند. ماسک‌ها می‌توانند از انتشار ذرات عفونی در هوا جلوگیری کنند و در صورت استفاده صحیح، به محافظت از خود و دیگران کمک کنند.